GEÇMİŞTEN GELECEĞE YÜKSEK YAPILAR
Uygarlıklar tarih boyu yüksek yapılar kurma hevesinde oldular. Mısır piramitleriyle, Mezopotamyalılar zigguratlarıyla, Çinliler pagodalarıyla, Hıristiyanlar çan kuleleriyle, Müslümanlar minareleriyle hep daha yüksek yapı yapma eğiliminde oldular. Buna sebep çoğu kez dinsel ve simgesel güdülenmeleriydi. “Büyüklük peşindeler insanlar. Göğe, tanrı katına kadar bir kule inşa etmeye giriştiler. Tanrı buna karşılık farklı diller yarattı. Böylece birbirlerini anlamakta aciz kalan yapımcılar, bu işten vazgeçtiler.” Kutsal kitaptaki Babil kulesine dair bu alıntı, insanoğlunun ebedi tutkusunu tanımlar.
Bu istek, her zaman dinsel kökenli değildir. Keops Piramicli 146 metre yüksekliği ile firavunun gücünü de göstermekteydi. Zamanla dinsel yapılar, yerini kapitalist dünyanın geçerli simgelerine bıraktı. Gelişen teknoloji ve malzemeler 19. yüzyıl sonlarından itibaren, daha yüksek yapıların inşasına olanak verdi. Gelişen cam teknolojileri, yüksek nitelikli beton ve çelik, art gerilme, korozyona dayanıklı donatı, kompozit sistemler ve malzemeler, asansör sistemleri, su pompaları, ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemleri yüksek yapıların gelişimine olanak sağladı. Ayrıca gelişen bilgisayar programları karmaşık hesapların yapılabilmesini, rüzgâr ve depreme dirençli, farklı formalarda, daha saydam ve daha yüksek yapı inşasının önünü açtı. Amerika’da New York ve
Chicago’da başlayıp daha sonra Avrupa’ya yayılan, günümüzde ise başını Çin’de Shanghai bölgesi ve Dubai’nin çektiği Uzakdoğu’da yükseklik artık yarış boyutuna gelmiştir. Gökdelenlerin yapım amacı da kısa tarihsel süreci içerisinde çeşitlilik göstermiştir. İlk gökdelenler, beyaz yakalı personelin bir araya toplandığı iş merkezleri hüviyetinde iken, günümüzde bilgisayar teknolojileri, insanların bir arada çalışma ihtiyacını ortadan kaldırdıkça bu işlev anlamını yitirmiştir. Bilişim devrimi sayesinde, Chrysler’in merkezi artık New York’taki, 319 metrelik ünlü gökdeleninde değil, Dentroit de yeşillikler içinde. ABD’nin en yüksek binası Sears Tower’ın sahibi Sears firması da, kendi gökdeleninden ayrılarak Chicago banliyösündeki binasında çalışmaktadır.
Dünyanın en büyük firmalarından Microsoft’un merkezi, Washington Eyaletinde Redmont bölgesinde, yalnızca 20 metre yüksekliğindeki binasındadır. Bu gelişmeler, tabi ki gökdelenlerin sonunu getirmemiştir. Günümüzde şehir içlerinde, yer bulma sorunu ve pahalı metrekare bedelleri,
ticaret ve konut alanlarının, bir araya toplanarak zeminde kısıtlı alan kullanarak dikey büyüme ihtiyacını getirmiştir.
Özellikle Avrupa, şehir dokusuna zarar vereceği endişesiyle, yüksek yapılara karşı kararsız dururken, Uzakdoğu ülkeleri finans merkezlerini, ticaret, alışveriş ve konut ihtiyaçlarını, bu tür teknolojik yapılarda çözmektedirler.
İlk gökdelen olarak inşa edilen yapı, Chicago’da 1884-85 yıllarında yapılan 42 metre yüksekliğiyle Home İnsıırance binası olarak kabul edilir. Yapıya sonradan ilave edilen iki katla birlikte yüksekliği 54.9 metre olmuştur. Günümüz anlayışındaki ilk gökdelen ise New York’taki 57 katlı 241 metrelik Woolworth Building’dir. Modern çağı işaret eden ilk yüksek yapı Eiffel’dir. Fransız ihtilalının 100. yıldönümü için 1889 da Paris’teki Evrensel Sergi’nin simge yapısı olarak yapılmıştır. Sergi sonunda yıkılmak amacıyla yapılmış olmasına rağmen 300 metre yüksekliğiyle, dünyanın en yüksek yapısı olma özelliğini yıllarca korudu. Daha sonra dünyanın en yüksek binası unvanım New York’taki, 102 katlı 381m’lik Empire State binası uzun yıllar elinde tutmayı başardı.
Dünya tarihindeki yüksek binalar
Tarihteki ilk yüksek yapı Mısır’daki Sneferu’nun Kırmızı Piramidi, M.Ö 2600’de yapılmıştır ve 105 metre yüksekliğindedir. Mısır’da, Gize’deki Keops Piramitleri, M.Ö 2570 inşa edilmiş ve oldukça uzun sürede dünyanın en yüksek yapısı unvanını korumuştu. Yüksekliği 146 metre olan yapının uzunluğu, Nil’in erozyona yenilmesiyle zamanla 9 metre kısalmıştır. Daha sonra İngiltere’deki Lincoln Katedrali 1092-1311 yılları arasında yapılmış ve 160 metre yüksekliğindedir. Merkezi helezon 1549’da bir fırtınada yıkılmıştır.
Estonya’da St. Olay Kilisesi, 1438-1519 yılları arasında yapılmıştır ve yüksekliği 159 metredir. 1625 yılında bir yıldırımın düşmesiyle helezonu yanmıştır. Daha sonraları birkaç defa yapılmıştır ve şu anki yüksekliği 123 metredir. Almanya’nın şu anda Fransa’ya dahil olan bölgesinde Stransbourg Katedrali, 1439 yılında yapılmış, 142 metre yüksekliğinde ve halen ayaktadır. Yine Almanya’nın Hamburg bölgesindeki St. Nikolai Kilisesi, 1846-47 yıllarında yapılmış, yüksekliği 147 metredir. George Gilbert Scott tarafından tasarlanmıştır. Fransa’nın Rouen kentindeki, Notre Dame Katedrali, 1202- 1876 yılları arasında yapılmış ve 151 metre yüksekliğindedir. Almanya’da Köln Katedrali,1248-1880 yıları arasında yapılmış ve 157 metre yüksekliğindedir. ABD’deki Washington Anıtı, 1884 yılında yapılmış ve 169 metre yüksekliğindedir. Fransa’nın Paris kentindeki Eiffel Kulesi,1889 yılında inşa edilmiştir ve 300 metre yüksekliğindedir. 1950’lerde telekomünikasyon kulesinin eklenmesi, kulenin uzunluğunu 324 metreye ulaştırmıştır. ABD’nin New York eyaletindeki Chyrsler Binası, 1928-1930 yılan arasında inşa edilmiş ve 319 metre yüksekliğindedir. Chrysler Binası halen yeryüzündeki en uzun tuğla binadır. Yine New York eyaletindeki Empire State Binası, 1930-1931 yılları arasında,381 metre yüksekliğinde inşa edilmiştir. Rusya’da Ostankino kulesi, 1963-1967 yılları arasında 537 metre yüksekliğinde, Bolşevik Devriminin 50. yılı anıtı olarak inşa edilmiştir. Kanada’da CN Kulesi, 1973-1976 yılları arasında 553 metre yüksekliğindedir. Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Burj Khalifa, 2004-2009 yılları arasında 828 metre yüksekliğinde inşa edilmiş çok iddialı bir yapıdır.
Türkiye’deki yüksek yapılar
Yapıların yüksekliğine göre sırasıyla;
- Saphire, 261 metre yüksekliğinde, 2009 yılında,
- İş Kuleler, 181 metre yüksekliğinde, 2000 yılında,
- Mertim, 177 metre yüksekliğinde, 1987 yılında,
- Şişli Plaza, 170m yüksekliğinde, 2007 yılında,
- Tekstilkent Koza Plazaları, 168 metre yüksekliğinde, 2000 yılında,
- Selenium Twins,164 metre yüksekliğinde, 2009 yılında,
- Konya Selçuklu Kulesi, 163 metre yüksekliğinde, 2007 yılında,
- Sabancı Center (Akbank kulesi), 158 metre yüksekliğinde, 1993 yılında,
- Trump Tower, 154,5 metre yüksekliğinde, 2010 yılında,
- Süzer Plaza, 154 metre yüksekliğinde, 1998 yılında,
- Polat Tower, 153 metre yüksekliğinde, 2001 yılında,
- Sun Plaza, 147 metre yüksekliğinde, 2005 yılında,
- Garanti Bankası Genel Müdürlüğü, 143,7 metre yüksekliğinde, 2002 yılında,
- Tat Kulesi, 143 metre yüksekliğinde, 2000 yılında inşa edilmiştir.
Yapımı sürmekte olan yüksek binalar;
1- Diamond of İstanbul, 270 metre yüksekliğinde ve 53 katlı,
2- Anthill Residence, 210 metre yüksekliğinde ve 54 katlı,
3- Varyap Meridian Tower 200 metre yüksekliğinde ve 60 katlı,
4- My Towerland, 160 metre yüksekliğinde ve 42 katlı,
5- Portakal Çiçeği Residence (Ankara),160 metre yüksekliğinde ve 37 katlı olarak inşa edilecektir.
Dünyada uygulanmış en yüksek yapılar
Burj Khalifa ( BAE Dubai), 2009 yılında,828 metr yüksekliğinde,162 kat
Taipei 101(Tayvan/Taipei) , 2004 yılında, 508 metre vukseklığınde,1 1 katlı
Şanghay Dünya Finans Merkezi, 2008 yılında, 492 metreyüksekliğinde, 101 katlı,
Uluslararası Ticaret Merkezi, 2009 yılında, 484 metre yüksekliğinde, 108 katlı
Nanjing Greenland Finans Merkezi (Çin/Nanjing), 2003 yılında, 450 metre yüksekliğinde 89 katlı
Petronas İkiz Kuleleri, 1998 yılında, 452 metre yüksekliğinde 88 katlı
Willis Kulesi (ABD/Şikago), 1973 yılında, 442 metre yüksekliğinde 108 katlı
Uluslararası Finans Merkezi (Hong Kong), 2003 yılında, 115.8 metre yüksekliğinde 90 katlı
Trump Uluslararası Hotel ve Kulesi (ABD/Şikago), 2009 yılında, 423 metre yüksekliğinde 92 katlı inşa edilmiştir.
Yakın gelecekte yapılacak yüksek yapılar
Dubai’de yeni tamamlanan Burj Khalifa gökdeleni belli ki bu rekorunu en fazla 5-6 yıl elinde tutabilecek. Global krizle birlikte hız kesen devasa yapılar, yakında şantiyelerini açmak için gün sayıyor. İddialı yüksek yapı yarışında yakın gelecekte karşımıza çıkacak yapıdan 8 tanesini inceleyelim.
1.Burj Mubarak al Kabir
Yeri: Madinat Al Hareer, Kuveyt
Proje Yüksekliği: 1001 metre
2.1 Dubai
Yeri: Dubai, Birleşik Arap
Emirlikleri
Proje Yüksekliği: Üç Gökdelen,
600, 800 ve 1000 metre
3.Miapolis
Yeri: Miami, ABD
Proje Yüksekliği: 915-1000 metre
4.Nakheel Tower
Yeri: Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri
Proje Yüksekliği: 1000-1400 metre
5.Sky City 1000
Yeri: Tokyo, Japonya
Proje Yüksekliği: 1000 metre
6.Bionic Tower
Yeri: Şanghay, Çin
Proje Yüksekliği: 1228 metre
7.Kingdom Tower
Yeri: Jeddah, Saudi Arabia
Proje Yüksekliği: 1000 metreden fazla
8.Millennium Challenge Tower
Yeri: Kuveyt
Proje Yüksekliği: 1852 metre
